Nhạc sĩ Hoàng Long sinh năm 1942 tại thị xã Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Em sinh đôi là nhạc sĩ Hoàng Lân, một nhạc sĩ quen thuộc với nhiều người yêu nhạc và tuổi thơ. Nhạc sĩ Hoàng Long đã sáng tác âm nhạc khá sớm, từ khi còn học phổ thông. Năm 1959, ca khúc “Em đi thăm miền nam” của hai nhạc sĩ Hoàng Long và Hoàng Lân phát trên Đài TNVN đã có tiếng vang lớn trong công chúng và phổ biến trong đời sống của các em thiếu nhi Việt Nam. Năm 1961, nhạc sĩ tốt nghiệp hệ Đại học trường Âm nhạc Việt Nam.
Có thể nói, cuộc đời hoạt động nghệ thuật của nhạc sĩ Hoàng Long gắn liền với thiếu nhi. Năm 1974, nhạc sĩ làm công tác nghiên cứu về Sư phạm Âm nhạc phục vụ nhà trường phổ thông tại Viện Khoa học Giáo dục- Bộ Giáo dục và Đào tạo. Năm 1979, nhạc sĩ tham gia giảng dạy Âm nhạc tại trường Nhạc hoạ Trung ương và Nhạc viện Hà Nội.
Nhạc sĩ Hoàng Long chia sẻ về con đường đưa nhạc sĩ đến với các sáng tác cho thiếu nhi: “Tôi viết nhạc cho Thiếu nhi từ nhiều năm nay. Sở dĩ, tôi gắn bó với âm nhạc thiếu nhi là vì: Tôi là thầy giáo công tác trong ngành giáo dục lâu năm. Cho nên, tôi thường tiếp cận với nhà trường, học sinh ở các lứa tuổi khác nhau từ Mầm non, Tiểu học đến Trung học Cơ sở. Một phần nữa là: đối với trẻ em, chúng ta đều rất yêu quý và có nhiều tình cảm. Cho nên, phần lớn các sáng tác của anh em chúng tôi Hoàng Long và Hoàng Lân đều viết cho Tuổi thơ.
Chúng tôi viết khoảng vài trăm bài hát, hầu hết công bố ở trên Đài Phát thanh, Truyền hình, Báo chí, Xuất bản sách và băng đĩa. Có một niềm vui là: Các bài hát của chúng tôi đưa ra công chúng được nhiều thế hệ trẻ em yêu thích, đón nhận. Bởi vậy, hiện nay có nhiều người lớn đã thành cha, mẹ, ông, bà rồi vẫn thuộc các bài hát của chúng tôi.”
Các sáng tác cho thiếu nhi của nhạc sĩ Hoàng Long đề cập đến nhiều khía cạnh đời sống của các em, đặc biệt là tình yêu của các em thiếu nhi đối với Bác Hồ cũng như ca ngợi công ơn của Bác Hồ với các em thiếu nhi Việt Nam. Nhạc sĩ Hoàng Long cho biết thêm về điều này: “Một trong những đề tài mà chúng tôi quan tâm, đó là viết về Bác Hồ, vị lãnh tụ được cả dân tộc, đặc biệt là thiếu nhi yêu quí và kính trọng. Chính vì thế mà chúng tôi có một số bài hát viết về Bác Hồ, được các em đón nhận và qua nhiều năm vẫn tồn tại như: “Bác Hồ, Người cho em tất cả” hay “Từ rừng xanh cháu về thăm Lăng Bác”.
Vốn là một thầy giáo, nhạc sĩ công tác lâu năm trong ngành Giáo dục-Đào tạo, nhạc sĩ Hoàng Long đã có điều kiện gặp gỡ, tiếp xúc, tìm hiểu đời sống của các em, qua đó sáng tác ra những ca khúc hay được các em thiếu nhi đón nhận. Kể về những kỷ niệm khi đi sáng tác ca khúc cho thiếu nhi, nhạc sĩ Hoàng Long tâm sự: “Những kỷ niệm về bài hát thì có nhiều. Bởi vì, mỗi bài hát, chúng tôi sáng tác gắn với một hoàn cảnh ra đời, một miền đất hay một sự kiện hoặc một công việc nào đó. Ví dụ: Bài “Từ rừng xanh cháu về thăm Lăng Bác”, chúng tôi viết về thiếu nhi miền núi về thăm Lăng Bác Hồ, nhưng lại được ra đời trong chuyến đi sáng tác ở miền biển Hải hậu, Nam Định.
Hoặc bài hát “Những bông hoa, những bài ca”, chúng tôi viết tặng các thầy cô giáo nhân ngày 20/11. Bởi vì, trong ngày 20/11, có hai món quà mà các em thiếu nhi gửi tặng các thầy cô thường là: Hoa và tiếng hát. Bài hát “Những bông hoa, những bài ca”, chúng tôi viết vào năm 1982, khi đó Chính phủ ban hành Quyết định lấy ngày 20/11 là “Ngày Nhà giáo Việt Nam”.
Có một ca khúc của nhạc sĩ Hoàng Long đã in đậm trong tâm hồn của nhiều thế hệ thiếu nhi Việt Nam, bởi giai điệu âm vui tươi, hồn nhiên và nội dung có tính giáo dục sâu sắc, đó là bài hát “Đi học về”. Nhạc sĩ Hoàng Long cho biết về bối cảnh ra đời của bài hát này: “Bài “Đi học về” ra đời từ năm 1960. Lúc đó, chúng tôi còn trẻ lắm khoảng 18 tuổi. Chúng tôi có vợ chồng anh bạn vong niên, hơn nhiều tuổi.
Hôm ấy, chúng tôi đến nhà anh chơi thấy cháu bé, con anh đi học mẫu giáo về chào: “Con chào bố, con chào mẹ”. Trông thấy hình tượng đó, tôi bật ngay ra câu hát: “Đi học về, đi học về. Về nhà, con chào cha, mẹ. Cha khen con là con rất ngoan, mẹ âu yếm thơm đôi má em”. Bài đó, tôi hình thành và viết rất nhanh khoảng 5 đến 7 phút thôi”.
Bên cạnh các sáng tác ca khúc cho thiếu nhi, nhạc sĩ Hoàng Long còn chủ biên trên 20 cuốn sách dạy âm nhạc cho trường Phổ thông, xuất bản tuyển tập “10 ca khúc thiếu nhi Hoàng Long- Hoàng Lân”, “Tuyển chọn ca khúc Hoàng Long”, Băng cassette “Những bông hoa những bài ca” …. Năm 2012, hai nhạc sĩ Hoàng Long-Hoàng Lân đã vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật./.
